Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» атты Қазақстан халқына биылғы Жолдауында сан саланы қамтыған салмақты стратегия ұсынды.
«Баршаңызға мәлім, соңғы жылдары Қазақстанда ауқымды өзгерістер жасалды. Еліміздің саяси жүйесі анағұрлым озық әрі ашық бола түсті. Азаматтарымыздың сана-сезімі, болмысы өзгеріп жатыр. Соның арқасында халқымыздың мемлекеттік институттарға, заңға және әділдік пен тәртіпке деген сенімі нығаюда. Бірақ алдымызда ауқымды жұмыс бар. Қоғамды жаңғырту үшін әлі де көп шаруа атқаруымыз керек.
Қазір ел экономикасында реформалар жүргізіліп жатыр. Инфрақұрылымға және жаңа өндіріс орындарын ашуға қомақты инвестиция салынып жатыр. Мұның бәрі халықтың әл-ауқатын және еліміздің әлеуетін арттыру үшін жасалып жатқаны айдан анық.
Жасанды интеллектінің қарқынды дамуы қазірдің өзінде халықтың, әсіресе, жастардың мінез-құлқы мен болмыс-бітіміне әсер етіп жатыр.
Басқаша болуы мүмкін емес. Себебі бұл үрдіс бүкіл әлемде қалыптасқан тәртіпті және адамдардың өмір сүру салтын біржола өзгертуде. Біз бұған дайын болып, батыл әрекет етуіміз керек. Әйтпесе артта қалудың салдары өте ауыр болады.
Сондықтан мен алдымызға өте маңызды стратегиялық мақсат қойдым. Қазақстан үш жыл ішінде міндетті түрде жаппай цифрлық ел болуы керек» деп атап өтті Президент.
Қасым-Жомарт Кемелұлы Жолдау жолдарында таяудағы жылдарда атқарылуы тиіс жеті бағытты айқындап берді. Атап айтқанда елімізге қомақты инвестиция тарту, өңдеу өнеркәсібінің дамуына жаңа серпін беру, ауылшаруашылығын жаңа деңгейге көтеру, көлік-логистиканы одан әрі өркендету, тұрғынүй-коммуналдық шаруашылығы мен су инфрақұрылымын жаңғырту, кәсіпкерлердің елімізді цифрлық дамытудың қозғаушы күші болуы, адам капиталын дамытуға қатысты жаңа міндеттер сияқты басымдықтардың қай-қайсысы болсын өте өзекті.
Бірінші бағыт бойынша Президент қазір дүние жүзінде инвестицияға таластың күшейіп бара жатқанына, сондықтан да жаңа инвестициялық кезеңді бастауымыз қажеттігіне тоқталды. Бұл тұрғыда Мемлекет басшысы: «Ірі инвесторлармен қатар орта және шағын инвесторлармен тығыз байланыста жұмыс істеу керек. Қаражаттың қай бағытқа, қандай мақсатпен және қанша көлемде қажет екенін нақты білу қажет. «Инвестицияға тапсырыс» өндірістің сұранысына сай жасалуы керек.
Еліміздегі инвесторлармен қарым-қатынас жүйесі күрделі әрі бытыраңқы. Қағазбастылық көп, түрлі органдардың құзыреттері қайталанады. Ал қазіргі күрделі ахуал кезінде инвестиция тарту-кезек күттірмейтін мәселе, бізге жаңа ұстаным керек. Қалай болса да, инвестиция тарту бойынша барлық үйлестіру жұмысы тікелей Премьер-министрге жүктеледі. Жаңа министрлік құрудың қажеті жоқ»-деп, нақты тапсырма берді.
Сонымен қатар Үкіметке инвестиция тарту жүйесін түгел жаңғырту жөніндегі нақты іс-шаралар жоспарын мейлінше қысқа мерзім ішінде әзірлеу, Бас прокуратураның Заңсыз активтерді қайтару жөніндегі комитетінің атауын Инвесторлардың құқығын қорғау жөніндегі комитет деп өзгерту, инвесторларға ұсынылатын салық жеңілдіктерін мұқият ойластырып, байыппен қолдану, ел экономикасы үшін маңызы, пайдасы бар жобаларға басымдық беру міндеттелді.
Бұдан бөлек экономикамыздың жоғары технологиялық салаларына бір миллиард долларға дейін инвестиция тарту туралы бағдарлама әзірленетін болды. Сондай-ақ Жолдауда Банктер туралы заң қабылдау, цифрлық активтердің толыққанды экожүйесін тезірек қалыптастыру, киберқылмыстардың алдын алуға мүмкіндік беретін барынша интеллектуалды жүйе құру, арнайы экономикалық аймақтардың тиімділігін арттыру үшін терең сараптама жасау қажеттілігі айтылды.
Екінші бағыт ретінде өңдеу өнеркәсібінің дамуына жаңа серпін беруге баса назар аударылды.
«Экономиканы әртараптандыруды тың қарқынмен жалғастыру керек. Ішкі және сыртқы нарықта бәсекеге қабілетті, терең өңделген өнім шығаруға басымдық берілуге тиіс. Қазір бұл жұмыс жүйесіз жүргізіліп жатыр. Қолдау шарасын ұстанымдары мен талаптары әртүрлі институттар жүзеге асырады. Мұндай ахуал кәсіпкерлерді әбден шатастырады. Бұл саланы ретке келтіріп, үйлестіру жұмысын толығымен қолға алу керек.
Тау-кен металлургиясы қашанда Қазақстанның жаңа индустриалды қалыбының сенімді тірегі болып келеді. Оның ел экономикасындағы үлесі-8 пайыз.
Бірақ саланың даму әлеуеті зор. Әсіресе, терең өңделетін өнімдерді шығаруға мол мүмкіндігі бар.
Жаһандық үдерістерге сәйкес, сирек кездесетін метальдардың және айрықша қажет басқа да материалдардың маңызы арта түсті.
Бұл саладағы әлемдік өндірістер мен сауда-саттықтың жаңа желісінде өз орнын нықтап алуына Қазақстанның толық мүмкіндігі бар»,-деді Қасым-Жомарт Кемелұлы.
Жолдауда үшінші бағыт ретінде ауыл шаруашылығын жаңа деңгейге көтеру қажеттігі атап көрсетілді. Расында да бұл салаға тың серпін беру үшін мемлекет тарапынан соңғы жылдары ауқымды реформа жүргізіліп жатыр. Дегенмен мәселелер де жоқ емес. Президент түйткілдердің түйінін тарқатудың жолдарын көрсетіп берді. Әр аймақта дайын өнімді өндірістен дүкен сөресіне дейін жеткізетін біртұтас желі қалыптастыру, үздік агрокәсіпорындардың тәжірибесін тарату үшін барынша жағдай жасау, мал шаруашылығы саласындағы агробизнесті қолдау жоспарын әзірлеу, елдегі азық-түлік нарығының импортқа тәуелділігін барынша азайту сияқты қадау-қадау міндеттер белгіленді.
Жылдың басты құжатында төртінші бағыт ретінде көлік-логистиканы одан әрі дамыту керектігі айқындалды. Бұл тұрғыда еліміздің транзиттік әлеуетін арттыру, инфрақұрылымды жақсартуға жаңа инвестиция тарту, өңірлердің көлік байланысына қатысты мәселемен мықтап айналысу, негізгі дәліздер аясында автомобиль жолдарын дамытуға баса мән беру, көлік жүйесін басқарудың жаңа үлгісін жасау, контейнермен жүк тасымалдау ісін жандандыруға арналған арнайы бағдарлама қабылдау сияқты міндеттер белгіленді.
Бесінші бағыт тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы мен су инфрақұрылымын жаңғырту мәселесіне арналды. Алдағы уақытта «Ақылды қала» құру тұжырымдамасы еліміздің барлық өңіріне таратылатын болады. Коммуналдық шаруашылықты жаңғырту ісі инфрақұрылымдар мен тұрғын-үй қорын энергияны үнемдеуге көшіру шараларымен қатар жүреді. Сондай-ақ тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласын үнемшіл болуға ынталандыратын жаңа экологиялық және санитарлық-гигиеналық ережелер енгізілмек. Президент өз сөзінде соңғы жылдары қарқынды дамып келе жатқан тұрғын үй құрылысы саласына да айрықша назар аудару керектігін айтты. Сонымен бірге құрылыс сапасын арттыру үшін жасанды интеллект технологияларының (Building Information Modeling, BIM) көмегімен ғимараттарды ақпараттық модельдеу әдісін кеңінен қолдану керектігін айтты. Осы орайда Үкімет құрылыстың барлық кезеңдерін толық есепке алуды, жоспарлауды, оған мониторинг жүргізуді қамтамасыз ететін ұлттық цифрлық платформаны іске қоспақ. Ал жаңа Құрылыс кодексі осы саланың қауіпсіз әрі ашық болуына және тұрақты дамуына жол ашатын берік заңнамалық негізге айналуға тиіс.
Мемлекет басшысы су мәселесін шешу мақсатында да нақты міндеттер жұктеді. Жолдаудың алтыншы бағытында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың жоспары баяндалды. Президенттің айтуынша, шағын және орта бизнестің ішкі жалпы өнімдегі үлесі 40 пайызға, ал жұмыспен қамту ісіндегі үлесі 50 пайызға жуықтаған. Осы орайда Мемлекет басшысы іскер азаматтардың әлеуетін толық ашуды, тиісті құқықтық базаны жаңғыртуды, заңнаманы түгел тексеріп, зерделеуді, Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің жанынан Интеллект арқылы реттеу орталығын құруды тапсырды. Бұдан өзге де көп міндеттер жүктелді. Мұның барлығы да түптеп келгенде елімізді қарқынды дамытуға негізделген қадамдар екендігі сөзсіз.
Жетінші бағыттың да жауапкершілік жүгі жеңіл емес. Бұл тұрғыда экономиканы жан-жақты цифрлық жаңғырту жұмыстары адам капиталын дамытуға қатысты жаңа міндеттер жүктейтіні айтылды. Бұл жерде білім беру саласы айрықша рөл атқаратындығы белгілі.
«Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында жоспарланған 217 мектептің 150-і қазірдің өзінде жұмыс істеп тұр. Қалған мектептердің құрылысы алдағы үш ай ішінде аяқталуға тиіс.
Цифрлық технологиялар жаһандық еңбек нарығын жылдам өзгертіп жатыр. Әлемде жасанды интеллектімен жұмыс істеудің қыр-сырын білетін мамандарға деген сұраныс артып келеді.
Сол себепті менің тапсырмаммен 100 мыңға жуық студентті жоғары технологиялық жобаларға тартуды көздейтін Al-Sana бағдарламасы жүзеге асырыла бастады. Алайда жасанды интеллектімен жұмыс істеу құзіретін қалыптастыру әлдеқайда ерте жастан, яғни мектеп қабырғасынан қолға алынуға тиіс.
Осыған орай бірқатар бастаманы жүзеге асырған жөн. Ең алдымен, мектеп оқушыларына арналған жасанды интеллект негіздері туралы бағдарлама және оқу материалдарын әзірлеу қажет.
Ұстаздардың жасанды интеллект технологиясын меңгеру дағдысын да қалыптастыру керек болады» деп атап өтті Президент.
Қай бағытты алып қарасақ та жаңа технологияларға, цифрлық үдерістерге, жасанды интелектке негізделген. Биылғы Жолдаудың негізгі өзегі де осы. Бір сөзбен айтқанда алдымызда уақыт талабынан туындайтын тың өзгерістер күтіп тұр.
Осы орайда Сарысу ауданында да халықтың игілігіне бағытталған байыпты бастамалар қолға алынуда. Өндіріс өркен жайып, агроөнеркәсіптік кешен алға басуда. Құрылыс қарқын алып, кәсіпкерліктің көкжиегі кеңейіп келеді. Тұрғынүй-коммуналдық шаруашылық саласында да ауыз толтырып айтарлықтай ауқымды істер атқарылуда. Жаңатас қаласы жаңғырып, ауылдық округтердің де ажары ашыла түскен. Мұның барлығы да мемлекет тарапынан жүзеге асып жатқан жүйелі реформалардың жемісі екендігі сөзсіз.
Жаңа Жолдауда жүктелген міндеттер аясында жарқын істер одан әрі жандана түседі. Өйткені, бағытымыз айқын, мақсатымыз үлкен. Жылдың басты құжатында баяндалған жұмыр жоспарды жүзеге асыру жолында жұмыла еңбек ете беретін боламыз.
Сәкен Мамытов,
аудан әкімі
