Тіл – ел тәуелсіздігінің айғағы. Қай ел мен ұлтта болсын туған тілі қастерлі де қасиетті болып саналады. Біздің мемлекет үшін қазақ тілі қай уақытта болмасын құдіретін жоймаған. Сонымен бірге Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялағаннан кейін 1996 жылы «Тіл саясаты туралы тұжырымдамасы», 1997 жылы «Тіл туралы» Заңы бекітілді. Ал 1989 жылы қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесін алды.
Көрнекті қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынов: «Ұлттың жоғалуына себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл. Сөзі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады» дегендей, қазіргі ана тіліміздің келбеті қандай? Бүгінде елімізде «өзге тілдің бәрін біліп», ана тілінде еркін сөйлей алмайтын замандастарымыз қаншама?!
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Тіл мәселесіне бей-жай қарап, немқұрайлылық танытатын болсақ, мемлекеттігіміз бен ұлттық қауіпсіздігімізге қатер төндіріп алуымыз мүмкін» деген сөзі мемлекеттік органдар мен бұқара халықты да ойландыруы қажет. Қазақстан Республикасы Конституциясының (одан әріде — Конституция) 7-бабына және «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» ҚР Заңының (одан әріде — Заң) 4-бабына сәйкес «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл — қазақ тілі».
Сондай-ақ, тіл туралы заңда «Қазақстан халқын топтастырудың аса маңызды факторы болып табылатын мемлекеттiк тiлдi меңгеру — Қазақстан Республикасының әрбiр азаматының парызы» деп атап көрсетілген.
Осы Заңның 6-бабына сәйкес мемлекет Қазақстан халқының тiлдерiн, оның ішінде мемлекеттік тілді оқып-үйрену мен дамыту үшiн жағдай туғызып, қазақ тілін тегін оқыту курстарын ұйымдастырып отыр. Қазіргі кезде қаламызда мемлекеттік тілді үйренуге барлық жағдай жасалған. 2014 жылғы 8 тамыздан бастап Саран қаласы әкімдігінің «Саран қаласының тілдерді дамыту орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі жұмыс істейді. Орталық қызметкерлері қала тұрғындарына мемлекеттік және ағылшын тілдерін тегін оқытады. Әр деңгей бойынша курс 3 айдан тұрады. Курс тыңдаушылары А1 қарапайым деңгейден бастап С1 жоғары деңгейге дейін мемлекеттік тілді үйрене алады. Тыңдаушылардың қызығушылықтарын арттыру мақсатында сабақта LearningApps, Kahoot, Quizlet, Wordwall, Quizizz, ClassFlow, Book Creator сияқты заманауи онлайн сервистер пайдаланылады. Тілдерді дамыту орталығының оқытушысы Динара Жүпенованың авторлығымен қарапайым А1 деңгейінде қазақ тілін үйретуге арналған оқулық әзірленді. Мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, ұлтымыздың салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын дәріптей отырып, қолайлы тілдік орта қалыптастыру мақсатында 2021 жылы 1 қарашада «Мәміле» тілдесу клубы ашылды.
Клуб отырыстары әр сәрсенбі сайын мультимедиялық кабинетте өткізіледі. Мультимедиялық кабинеттің материалдық-техникалық базасы жаңартылған. Қаладағы қызмет көрсетуші шағын және орта бизнес субъектілеріне мемлекеттік тіл қысқа мерзімді курстар арқылы үйретіледі. Қысқа мерзімді курстан 10 пошта қызметкері, «Василек» сауда үйінің 11 қызметкері, «Саранькоммунсервис» ұйымының 13 қызметкері, «Оптима» супермаркетінің 10 қызметкері және 10 банк қызметкері де өтті. 9 қаңтардан бастап 45 адам мемлекеттік тілді үйрену курсынан өтіп жатыр. Курс тыңдаушыларының мүмкіндіктеріне қарай онлайн және оффлайн форматта өтіп жатыр. Бір қуантарлығы қаламызда жылдан жылға қазақ тілін үйренем деушілердің саны күн санап өсіп жатқандығы.
Иә, бүгінгі қоғам өзге тілдерді үйренуге ешқандай шек қоймайды. Алайда қазақ тілін мемлекеттік тіл дәрежесіне көтеруге әрбір Қазақстан азаматының үлесі болса екен дейміз. Ана тілін құрметтеу әр адамның басты міндеті болып табылады. «Тәрбие – тал бесіктен» демекші, шаңырақ басындағы жас сәбиге де ең бірінші өз тілін үйреткеніміз жөн. Себебі еліміздің болашағы осы тілімізге байланысты құрылады.
М. Үркімбаев, аудандық соттың төрағасы
Қауіпсіз жол
аудан аумағында жүргізушілер арасында көлік тәртібін арттыру және жол-көлік оқиғалары санын төмендету, сондай-ақ жол жүрісі қағидаларын бұзудың алдын алу мақсатында, ағымдағы жылы ақпан айының 5 мен 29 аралығында аудан аумағында «Қауіпсіз жол» жедел алдын алу іс-шарасы өткізілуде.
Іс-шара барысында барлығы 297 әкімшілік құқық бұзушылық анықталып, оның ішінде: ӘҚБТкК-нің 606-бабы бойынша яғни жол жүрiсiне қатысушының жол жүрiсi қағидаларын авариялық жағдай туғызғаны үшін 5 құқық бұзушылық анықталды.
ӘҚБТкК-нің 612-бабы 3 бөлігі бойынша яғни көлiк құралын басқару құқығынан айырылған жүргiзушiнiң көлiк құралын басқарғаны үшін 3 құқық бұзушылық анықталды.
Сонымен қатар, 07.02.2024 жылы 12:30 шамасында Жаңатас қаласы Бейбітшілік көшесінің бойында көк түсті «Лада-2107» автокөлігінің жүргізушісі көлік құралдарын басқару құқығынан айырылған, масаң күйдегі көлік құралын басқаруы анықталып, ҚР ҚК 346 б.1 бөлігімен қылмыстық іс қозғалды.
А.Жақыпбеков,
Сарысу АПБнің ЖПҚБ бастығы, полиция
Подполковнигі
Балалар мен жасґспірімдерде дене бітімі бўзылуыныѕ алдын алу
Сколиоз-қазіргі ортопедияның (әсіресе балалар) ең өзекті мәселелерінің бірі. Омыртқа осінің бүйір қисықтығы сколиоз деп аталады. Өзгерістер ішкі органдарға да әсер етеді. Олар қысылып, позицияларын өзгертеді, бұл олардың функционалдығының бұзылуына әкеледі.
Ортопед ауруды емдеумен айналысады, көрсеткіштерге сәйкес невропатолог пен эндокринолог тартылуы мүмкін. Сколиоз балалардың 5-10% — ында диагноз қойылады. Қыздар ұлдарға қарағанда 9 есе жиі ауырады. Балалар сколиоздың пайда болуына әсіресе қаңқаның қарқынды өсу кезеңінде сезімтал: 6-7 жас, 12-15 жас.
Баланың жасына байланысты сколиотикалық деформацияның 3 түрі бөлінеді: нәресте немесе нәресте — 3 жасқа дейін кездеседі; балалар немесе ювеналды-3 жастан 10 жасқа дейін; жасөспірімдер -10 жастан 18 жасқа дейін.
Себеп факторын ескере отырып, сколиоз туа біткен және жүре пайда болған. Бірінші нұсқа жүктілік кезінде ұрықта омыртқа бағанасы мен қабырғалардың қалыптасуындағы ауытқуларға байланысты.
Балаларда жүре пайда болған сколиоз келесі себептерге байланысты дамиды: босану жарақаттары; орталық генездің балалар сал ауруы; бұлшықет дистрофиясы; полиомиелит; жұлынның зақымдануы; қаңқаның өзгеруіне әкелетін метаболикалық бұзылулар; омыртқаға шамадан тыс тік қысым; дұрыс емес қалыпта ұзақ тұру.
Ауру тұрақты емес статикалық позаның дамуына ықпал етеді – партада отырғанда. Сондықтан ата-аналар мен мұғалімдер баланың мектептегі және үйдегі жағдайын бақылауы керек. 90-95% жағдайда сколиоз-бұл ауру. Балалардағы сколиоздың алдын-алу оның өмірінің алғашқы күндерінен бастап жүргізілуі керек. Егер бала бір қолында жүрсе немесе ерте отырғыза бастаса, аяқтарына қойылса, онда мұның бәрі қалыптың бұзылуына әкелуі мүмкін. Баланың төсегі жұмсақ болмауы керек. Ең жақсы нұсқа-шпаргалка үшін арнайы матрац сатып алу.
Сколиоздың алдын-алу бұл балада дұрыс қалыптың сақталуы. Дұрыс қалыптың қалыптасуында ұтымды тамақтану, таза ауада белсенді серуендеу және ойындар, балалардың өсуіне сәйкес жиһаз таңдау, ойындар мен жаттығуларға арналған орындарды оңтайлы жарықтандыру, үстелге дұрыс отыру және ауыр заттарды алып жүру әдеті үлкен рөл атқарады. Мектеп оқушыларының бітімі ауыр сөмкелермен, әсіресе портфельдермен бұзылады. Сөмкенің артқы жағы (ең жақсы ортопедиялық) және кең белдіктері болуы керек. Жиналған сөмкенің салмағы баланың салмағының 10% аспауы керек. Артық жүктеме үнемі болса қатпаған омыртқаға әсер етумен одан әрі өміріне де келеңсіз әсер етеді.
Даладағы ойындар, әсіресе таза ауада, дененің бұлшықеттерін күшейтеді, жүректің, тыныс алу жүйесінің және белсенді метаболизмнің жақсы жұмысына ықпал етеді. Тамақтану әр түрлі және құнарлы болуы керек: баланың күнделікті рационында балық пен ет тағамдары, сүт және қышқыл сүт өнімдері (айран, сүзбе, йогурт), жаңа піскен көкөністер мен жемістер, шырындар болуы керек.
Ата — аналар баланың дұрыс дене бітімінің – оның денсаулығы екенін ұмытпай, өз баласының денсаулығын нығайту үшін жастайынан дене шынықтыруға баулуы тиіс.
А.Тәжіқұлова, аудандық санитарлық -эпидемиологиялық бақылау басқармасының
бөлім басшысы
Бруцеллез жўќпалы ауруынан саќтанайыќ
Бруцеллез-Brucella атты жалпы атаумен біріктірілген бактериялар қоздыратын созылмалы өтетін, іш тастау,шуы түспеу, эндометрит, орхит және жануарлардың жыныстық қабілетінің бұзылуы арқылы ерекшеленетін адам және жануарлардың жұқпалы ауруы.
Адамдардың бруцеллез ауруына шалдығуына себепкер, негізгі көзі болып қой, ешкі, сосын сиректеу болса да мүйізді ірі қара, түйе, шошқа және тағы басқа жануарлар екенін білуіміз керек. Адамдарға ең қауіптісі қой-ешкі бруцеллезі. Көбінесе ауру малмен жанасқанда, олардың өнімдерін шикізаттарын пайдаланғанда немесе алиментарлық жолмен жұғады. Жануарлардың бруцеллез ауруының алдын алу үшін бақылау, зерттеу жұмыстары уақытында жүргізілуі керек. Әрбір мал кем дегенде жылына екі рет сералогиялық жолмен тексерілуі тиіс. Бұл шара бруцеллез жұқтырған малды дер кезінде анықтап, індетті одан әрі таратпау, әрі оның малдан адамға жұғуын шектеу үшін жасалынады. Бруцеллез ауру көптеген мемлекеттерде кең таралған. Бруцеллез ауруы көне дүние дәрігерлеріне де мәлім болған. Ертеде өмір сүрген грек дәрігері Гиппократ (б.э.д. төрт ғасыр бұрын өмір сүрген) адамның буын-буынын кеміріп ,сай-сүйегін сырқырататын, қара терге түсіріп,тынышын алатын осы ауру бруцеллез туралы кезінде жазған екен. Қазақ халқы оны сарып ауруы деп атап келгенін білеміз. Бруцеллез ауруы ұсақ және ірі қара малдарынан жұғады.
Әсіресе төлдеу кезінде ауру жануарларда аса қауіпті болады ол кезде қағанақ суымен, жыныс жолдарынан бөлінділермен және ұрықпен бірге сыртқы ортаға көп мөлшерде қоздырғыштар шығады. Сонымен қатар, микробтар сүттен, малдың зәрінен, нәжістен таралуы мүмкін. Сондықтан жануарларды күтіп-баққан кезде жеке гигиена ережесін сақтау қажет. Адам ауру малды босандыру, түсік тастау, сою және мал етін өңдеу, жүнін қырқу кезінде, малдың бөлінділерімен ластанған заттарды ұстаған кезде, етті, қайнатылмаған сүтті немесе шикі сүттен жасалған сүт өнімдерін (ірімшік т.б.) қабылдаған кезде бруцеллезді жұқтырады. Ет және сүт өнімдерінде микробта ұзақ уақыт сақтала береді. Адам арасында бруцеллез жұқпасы бүкіл дүние жүзінде кездеседі. Бруцеллез ауруынан адамдарды қорғау үшін ең алдымен үй жануарларының бруцеллезбен ауруына жол бермеу,мал түсік тастағанда міндетті түрде ветеринариялық дәрігерге хабарлау, малды оқшауландыру, өлген төлдің қалдықтарын мұхият жинап, арнайы мамандардың келуін күту, өлексені иттерге беруге болмайды, үй жануарларына қарайтын адам арнайы киім кию, шикі сүт ішуге болмайтындығын,мал сатып аларда ветеринариялық дәрігерден арнайы анықтама алу керектігін еске саламыз.
Ауруға ем іздегенше ауырмайтын жол ізде дегендей, әрбір адам мал шаруашылығы өнімдерін тұтынғанда жеке бас гигиенасын,ветеринариялық-санитариялық талаптарды қатаң сақтауы тиіс екендігін және қала тұрғындарының назарына рұқсат етілмеген жерлерден, аула ішінде сатылып тұрған сүт және сүт өнімдерін, ет сатып алуға болмайтындығын,мал өнімдерін арнайы ішкі сауда орындарынан алу керектігін ескертеміз!
Х.Абзалиев,
ҚР АШМ ВБҚК Сарысу аудандық аумақтық инспекциясының
бас маманы, вет.сан.инспекторы
ХАБАРЛАМА
Сарысу ауданы аумағында, Жаңатас қаласы мен ауылдық елді мекендерде жеке тұрғын-үй нысанын шаруашылық нысандарымен құрылыстарын жүргізуге жер учаскелерін 3-жыл мерзімге жалға алған тұлғаларға, сәулеттік-жоспарлау тапсырмасы құжатын алып, құрылысы салынатын тұрғын-үйдің, шаруашылық нысандарының сызбалық (эскиз) құжаттарын әзірлеп, бөлім басшысының келісімінен кейін, жер учаскелерін қоршап, құрылыс жұмыстарын бастауы тиіс.
Кәсіпкерлік нысандар бойынша сәулеттік-жоспарлау тапсырмасы құжатын алып, арнайы лицензиялы заңды тұлғалар арқылы нысанның жобасын дайындап, сараптамадан өткізіп, құрылыс жұмыстарын жүргізуге құқық беретін мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасының талоны алынғаннан кейін, құрылыс жұмыстары басталуы керек. Құрылыс нысандарының құрылысын жүргізуші заңды және жеке тұлғаларға заң бұзушылыққа жол бермеулеріңізді, кері жағдайда жауапкершілікте болатындықтарыңызды ескертеміз.
«САРЫСУ АУДАНЫ ӘКІМДІГІНІҢ СӘУЛЕТ,
ҚАЛА ҚҰРЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫС БӨЛІМІ » КММ-і
