Нитраттар-бұл азот қышқылының тұздары, оларды «селитра» деп те атайды. Бұл тұздар көптеген өсімдіктердің, топырақтың және тіпті біздің ағзамыздың бөлігі болып табылады. Өсімдіктерде нитраттардың болуы қалыпты жағдай, өйткені олар осы ағзаларда азот көзі болып табылады, бірақ олардың шамадан тыс көп болуы өте жағымсыз, өйткені олар адамдар мен ауылшаруашылық жануарлары үшін жоғары уыттылыққа ие.
Нитраттар негізінен тамырларда, тамыр дақылдарында, сабақтарда, жапырақшаларда және жапырақтардың үлкен талшықтарында жиналады. Әдетте, нитраттардың мөлшері өнімнің бір килограмында 60 миллиграмнан аспауы керек.
Нитраттар несімен қауіпті?
Азық-түлік өнімдеріндегі нитраттардың көп болуы жағымсыз салдарға, соның ішінде дененің тамақтан жіті улануына әкелуі мүмкін.
Нитраттар адам ағзасына улы заттарды — токсиндерді шығаратын патогендік (зиянды) ішек микрофлорасының дамуына ықпал етеді, нәтижесінде токсикация, яғни ағзаның улануы жүреді.
Нитраттар көптеген ферменттердің құрамына кіретін тағамдағы дәрумендердің мөлшерін азайтады, гормондардың әсерін ынталандырады және олар арқылы метаболизмнің барлық түрлеріне әсер етеді. Мысалы, жүкті әйелдерде түсік түсуі мүмкін, сау еркектерде еркектік қауақарының төмендеуі мүмкін. Сонымен қатар, нитраттардың адам ағзасына ұзақ уақыт енуімен (тіпті аз мөлшерде болса да) йодтың мөлшері азаяды, бұл қалқанша безінің ұлғаюына әкеледі. Сондай–ақ, нитраттар адамның асқазан-ішек жолындағы қатерлі ісіктердің пайда болуына қатты әсер ететіндігі дәлелденді.
Нитраттар қан тамырларының күрт кеңеюіне әкелуі мүмкін, нәтижесінде қан қысымы төмендейді.
Нитраттардың өмірге қауіпті дозаларын алу оңай емес, бірақ егер сіз әлі де осыған алаңдайтын болсаңыз,
- Тамақ пісірер алдында көкөністерді ағынды сумен жуу керек, өйткені бұл нитраттардың мөлшерін 20%-ға төмендетеді;
- Көкөністер мен жемістерді ұзақ уақытқа жібітіңіз (көкөністер мен жемістерден 2 сағат ішінде 60% нитрат кетеді);
- Шарпылау, бұқтыру және қуыру кезінде дайын тағамдағы нитраттардың мөлшері 10% — ға азаяды. Көптеген көкөністерді бумен пісіру кезінде нитрат концентрациясының төмендеу қарқындылығы суда пісіруге қарағанда 10-15%-ға төмен екенін атап өткен жөн.
- Егер сіз нитраттардың концентрациясын одан әрі азайтуды қаласаңыз, онда сіз бірінші сорпаны ағыза аласыз.
- Картоп, сәбіз, қызылша, тарнаны жуғаннан және аршығаннан кейін оларда нитраттардың концентрациясы 65%, 35%, 25% және 70%-ға төмендейді.
- Пісіру мен қуыруды көздейтін көкөніс негізіндегі көп компонентті тағам дайындалған жағдайда нитраттардың концентрациясы 35-40% – ға төмендейді.
- Қырыққабатты тұздау кезінде нитраттардың мөлшері 2-3 есе, ал маринадтау кезінде – 3 есе азаяды. Ашытылған қырыққабатты бір аптадан ерте емес, нитраттардың көп бөлігі тұздық ретінде өткенде қолданған дұрыс.
А.Керімбаева, ҚР ДСМ СЭБК «Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК Жамбыл облысы бойынша филиалының Сарысу аудандық бөлімшесінің санитарлық-гигиеналық зерттеулер зертханасының лаборанты
Семинар сабақ өтті
Аудандық сотта «Қолданыстағы ҚР-ның Азаматтық процестік кодекстің 17- тарауымен татуластыру рәсімдері» атты тақырыпта семинар-кеңес болып өтті.
Басқосуға судьялар Динара Кадерқұлкызы, Жанат Төлепбергенқызы, сот әкімшісінің басшысы Гүлжан Несипбекова, бас мамандар Айнұр Шымырбекова, Ғазиза Данярова, бас маман-сот отырысының хатшылары Жаңабек Мейірхан, Олжас Сейтбаев, жетекші мамандар Фариза Әметова қатысты.
Жиында аудандық соттың төрағасы М.Үркімбаев сөз сөйледі.
-Азаматтық процестік кодекс заман талаптарына сай қабылданған кодекс. Кодекс сотқа қатысушылардың сот төрелігіне қолжетімділігін, істердің сотта іс жүзіндегі күрделілігіне және іске қатысатын адамдардың мүдделеріне сәйкес уақтылы қаралуын қамтамасыз етуге бағытталған.
Азаматтық процестік кодексінің 17-Тарауына, яғни «Татуластыру рәсімдеріне» тоқталғым келеді. Жаңа Кодекске сәйкес татуластыру шараларын кеңінен қолдануға және дауды альтернативті тәсілмен шешуге барлық мүмкіндіктер жасалған. Мәселен, татуласу келісімін және дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді жасау тәртібі, келісімдердің нысаны мен мазмұны, соттың келісімдерді бекіту тәртібі және келісімдердің орындалуы сияқты мәселелер қолданыста болған 13.07.1999 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде жеке тарау-мен қарастырылып, кеңінен жазылмаған еді. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді жасау тәртібі, оның нысаны мен мазмұны «Медиация туралы» Қазақстан Республикасының 28.01.2011 жылғы Заңында ғана қарастырылған еді.
Жаңа Азаматтық процестік кодексінде осы мәселелер толығымен көрсетілген. Одан бөлек, жаңа Азаматтық процестік кодекстің қабылдануына байланысты «Медиация туралы» Қазақстан Республикасының 28.01.2011 жылғы Заңына да тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізілген.
Атап айтқанда, Заңның 9-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексіне сәйкес сотта татуластыру рәсімдерін жүргізу кезінде судьялар медиатор қызметін кәсіби емес негізде жүзеге асыра алады. Азаматтық процестік кодексінің 179-бабына сәйкес бірінші сатыдағы сотта медиацияны өткізу үшін іс басқа судьяға беріледі. Тараптардың өтінішхаты бойынша медиацияны іс жүргізуінде іс жатқан судья өткізуі мүмкін. Яғни, істі қарап жатқан судья, тараптардың өтінішхаттарының негізінде медиацияны өткізе алады.
Жаңа Кодексте көзделген дауды альтернативтік тәсілмен шешудің және бір түрі ол дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу. Жалпы партисипативтік сөзінің ұғымын талдасақ бұл сөз «қатысушы» деген мағынаны білдіреді. Азаматтық процестік кодексіне қатысты бұл ұғым «адвокаттың қатысуымен» деген ұғымды білдіреді. Партисипативтік рәсім екі тараптың да адвокаттарының дауды реттеуге жәрдемдесуімен тараптар арасында келіссөздер жүргізу арқылы судьяның қатысуынсыз өткізіледі.
Жалпы, татуластыру рәсімдерін мейлі ол тараптардың өзара бітімгершілік келісіміне келуі болсын, немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді жасасуы, немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді жасасуы болсын, кеңінен қолдану тараптар үшін де, сот үшін де қолайлы. Себебі, татуластыру рәсімін өткізе отырып, тараптар екі жаққа да тиімді шешімге қол жеткізеді. Келісімде екі жақ үшін де лайықты шарттар көзделеді. Өз кезегінде екі жақтың да көңілінен шығатын сот актісін қабылдау сотқа да оң нәтижесін береді.
«Sarysý-Aqparat»
Су айдындарында қауіпсіздік ережелері
Су айдындарында төтенше жағдайлардың болуына жол бермеу мақсатында азаматтық қорғау органдарының қызметкерлері алдын алу жұмыстарын жүргізуде. Осылайша, халық арасында үгіт-насихат жұмыстары жүргізіліп, буклеттер мен парақшалар таратылуда.
Құтқарушылар мен полиция қызметкерлері қоғамдық орындардағы тәртіп ережелерін бұзушыларды анықтау және су айдындарындағы қауіпсіздікті сақтау бойынша бірлескен рейдтер мен патрульдеу жұмыстарын жүргізеді. Аудандық Төтенше жағдайлар қызметкерлері, азаматтарды су айдындарында қауіпсіздік ережелерін сақтауға шақырады, бірінші кезекте:
— алкогольден және есірткіден мас болған күйінде суға кіруге және шомылуға;
— қайықтардан, катерлерден, айлақтардан, сондай-ақ осы мақсаттарға бейімделмеген құрылыстардан суға секіруге;
— тексерілмеген және жабдықталмаған жерлерде сүңгуге;
— жүзу шекарасын белгілейтін буйкалардың артынан жүзуге;
— жүзуге арналмаған заттарда жүзуге;
-балаларға ересек адамдардың қарауынсыз суға шомылуға тыйым салынады.
Әр адам қауіпті жерлерді және шомылатын су қоймасының ерекшеліктерін білуі керек, өйткені жабдықталмаған жерлерде тастар, су басқан бөренелер, темір кесектері, шыны және басқа заттар болуы мүмкін.
Ә.Бекенов, Сарысу ауданы Төтенше жағдайлар бөлімінің
аға инженері, азаматтық қорғау
аға лейтенанты
Лептоспироздың алдын алу
Лептоспироз – бұл ауыр өтетін жұқпалы ауру. Лептоспироз-бұл капиллярларға, бүйректерге, бауырға, бұлшықеттерге әсер ететін жедел табиғи фокальды ауру. Арктикадан басқа барлық аймақтар осы инфекцияның таралуына ұшырайды. Көп жағдайда ауру ауыр өтеді және науқастың реанимациясын қажет етеді. Инфекция көзі ретінде үй жануарлары: иттер, жылқылар, шошқалар, ірі қара, сондай-ақ суырлар, тышқандар егеуқұйрықтар. Қоздырғыш ағзаға фекальды-ауызша, контактілі-тұрмыстық, алиментарлы (су), жем-шөп жолымен, зақымдалған шырышты қабаттар арқылы енеді. Адамнан адамға берілмейді.Аурудың белгілері — дене температурасының 39-40 градусқа дейін көтерілуі; бұлшықет ауруы; қатты бас ауруы; нүктелік қан кетулер; ісінген бет; бөртпе; лимфа түйіндерінің қабынуы (микрополилимфаденит). Ауру келесі асқынуларды тудыруы мүмкін: қан кету; миокардит; парез; геморрагиялық синдром; бауыр жеткіліксіздігі; паралич; бүйрек жеткіліксіздігі; инфекциялық-токсикалық шок; көз қабығының зақымдануы.
Лептоспироздың белгілері. Аурудың алғашқы белгілері температураның 39-40 градусқа дейін күрт көтерілуі, қалтырау, бас ауруы, әлсіздік, көздің қызаруы. Лептоспироздың негізгі белгілері (айтылғандардан басқа) келесідей: ауырсынуы – көбінесе аяқ балтыры, сан, бел аумағының, кейде тері ауыруы мүмкін; лимфа түйіндерінің, сондай-ақ көкбауыр немесе бауыр сияқты кейбір органдардың ұлғаюы; тез салмақ жоғалту; ұйқы және психологиялық жағдай проблемалары: ұйқысыздық, мазасыздық, ашуланшақтық; тамақтың қызаруы әдетте кішкентай; жүрек ырғағының бұзылуы, қысымның төмендеуі; Бет аумағының ісінуі. Лептоспироздағы бөртпе қосымша белгілерге жатады-ол әрдайым көрінбейді. Сарғаю, анемия, жүрек айну немесе құсу сияқты белгілерге де қатысты.
Лептоспироздың алдын-алу. Маңызды мәселе-лептоспироздың алдын-алу, бұл ауруды болдырмауға немесе инфекция қаупін едәуір төмендетуге мүмкіндік береді. Жеке гигиена ережелерін мұқият сақтау; тыйым салынған немесе жай рұқсат етілмеген жерлерде шомылудан бас тарту. Тексерілмеген су қоймаларынан аулақ болыңыз; жануарлармен тек жеке қауіпсіздік шараларын сақтай отырып жұмыс жасаңыз. Мүмкіндігінше жануарларды арнайы сарысумен егу керек; терінің және шырышты қабаттардың кез-келген зақымдануын арнайы құралдармен уақтылы емдеу. Лептоспироз белгілері пайда болған жағдайда дереу инфекционистке, иммунологқа жүгіну немесе жедел жәрдем шақыру қажет.
С.Артықбаев, Сарысу аудандық санитариялық-эпидемиологиялық
бақылау басқарма
басшысы
Сапалы білім-ел дамуының қайнар көзі
«Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет»
(Шоқан Уәлиханов)
Тәуелсіз еліміздің ертеңі — білімді ұрпақтың қолында. Үнемі айтылып жүрген осы сөздің мәні –жас буынның бойына сіңірілетін білімнің сапасына басымдық беруінде.
Білім берудің сапасымен қолжетімділігі еліміздің бәсекеге қабілеттілігінің және қарқынды дамып келе жатқан төртінші өнеркәсіптік революция жағдайында оның дамуының табыстылығының негізгі факторы болып табылады. Бүгінгі таңда білім берудің рөлі бұрынғыданда артып келеді. Білім саласының айналасында жүрген ғалымдар бірауыздан: «Біздің заманда бәсекелестік артықшылықтар елдің көлеміменде, бай табиғи ресурстармен де, қаржылық капиталдың күшімен де анықталмайды. Енді барлығын білім деңгейімен қоғамның жинақтаған білім көлемі шешеді», — дейді. Демек, еліміздің жарқын болашағы мен нұрлы келешегіне қол жеткізу үшін мемлекетіміздің білім беру саласы экономикалық өсудің басты факторына айналса, білімге салынатын инвестициялар елдің кемел келешегінің кепіліне айналмақ.
Қазіргі сәт сайын өзгеріске ұшырап, жаңарып отыратын экономикалық құбылмалы әлемдегі жаһандық бәсекеде өзінің білім беру әлеуетін жүйелі түрде насихаттап, оның сапасын арттыратын елдер ғана жеңіске жетпек. Бүгінгі таңда әлемдік дамудың жетекші трендіне айналып отырған нәрсе –білім, оның ішінде жай білім емес, сапалы білім.
Сондықтан да,білім сапасын арттыру барысында ең әуелі жалпы орта мектептердегі тәрбие мен білімнің жай-күйіне мән беруіміз керек. Жалпы орта мектептердегі білім беруді дамытудың негізгі басымдықтары білім беру парадигмасын өзгерту, оқудағы алшақтықты қысқарту, білім берудегі ақпараттық және компьютерлік технологияларды дамыту, сондай-ақ инфрақұрылым мен материалдық-техникалық базаны және оқу орындарын жабдықтау болып табылады.
Жаңа жағдайлар да педагогтардың рөлі артып келеді, бұл мектепке дейінгі және орта білім беру сапасын арттыруды қамтамасыз етуі тиіс. Қазақстандағы білім беру сапасын арттыру процесі әлемдік үрдістерге сәйкес одан әрі дамытуды,интернационалдандыруды, ғылыммен, өндіріспен, бизнеспен тығыз интеграциялануды, көлемін ұлғайтуды және үздік халықаралық стандарттарға сәйкес келетін жоғары сапа жолымен жүзеге асырылу жолдарын талап етеді.
Осылайша, білім берудің жоғары сапасымен қолжетімділігі еліміздің бәсекеге қабілеттілігі мен табыстылығының негізгі факторы болып табылады. Бүгінгі таңда елімізге дамыған алдыңғы қатарлы мемлекеттермен иық тірестіру үшін сапалы білім керек. Сапалы білім–кемел келешек құру үшін білімі, біліктілігімен құзыреттілігі жоғары білімді және интеллектуалды ұлт қалыптастыратын іргетас.
Е.КУЛБАЕВ, Ш.Уәлиханов атындағы мектеп-гимназиясының директоры
Поклон людям в белых халатах
Я Лидия Петровна Петрова, родилась в 1939 году, в Жанатасе живу более сорока лет. Всю жизнь проработала воспитателем в детском саду. Мне восемьдесят три года, естественно, здоровье не такое
как было в молодости.
Восьмого июня после обеда моё самочувствие ухудшилось до предела. С большим трудом смогла говорить, но получилось вызвать бригаду скорой помощи. Они прибыли за считанные минуты, сняли кардиограмму, оказали первую помощь. Сделали необходимые уколы ,дали лекарство и просто сидели рядом, пока я не почувствовала себя лучше. Кроме того вызвали участкового врача, которая пришла на следующий день. И так же внимательно осмотрела и выслушала. Мой участковый врач выписала направление к узисту, и этот врач сделал всё на профессиональном уровне. Хочу выразить свою огромную благодарность за колоссальную помощь, за отзывчивость, за качественное лечение, за врачебную этику и за профессионализм в своем деле медицинским работникам скорой помощи Жулдызай Бекзаковой и Аяну Куанышбекову. Супергерои не носят накидки, они носят халаты и спасают нас в наше тяжелое время. Я так благодарна вам за вашу работу! Спасибо вам за вашу бесконечную доброту и теплое отношение. Желаю вам всего самого наилучшего и только благодарных пациентов.
Спасибо за то, что когда-то решились выбрать эту непростую профессию и посвятить себя важному делу. Вы не просто помогаете людям, вы спасаете этот мир. И я от души хочу пожелать вам крепкого здоровья, терпения, стойкости, решительности и уверенности. Оставайтесь такими же прекрасными людьми и замечательными медицинскими работниками, которые ещё помогут далеко не одному поколению пациентов.
Сострадание, с которым вы относитесь к пациентам, более эффективно, чем любое лекарство. Большое спасибо за всю вашу трудную работу и поддержку в самый сложный в моей жизни период. Ваш профессионализм, внимание и вера в меня очень ценны.
Д.Петрова,
жительница города Жанатас.
