Еңбек еткеннің еңсесі биік

Су шаруашылығы-ел экономикасын арттырудағы маңызды бағыттардың бірі. Сондықтан да мемлекет тарапынан бұл саланы дамытуға айрықша назар аударылып келеді. Әсіресе, кейінгі жылдары жаңа реформалар қолға алынып, жұмыс қарқыны едәуір арта түсті. Арнайы министрлік құрылып, сала мамандарын даярлайтын Ұлттық университет ашылды. Су жүйелерін жаңғыртуға да басымдық берілуде. Бұл тұрғыдағы межелі міндеттер Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында айқындалған болатын.

«Су ресурсы – еліміздегі өзекті мәселелердің бірі. Әсіресе, судың сапасы және оның халыққа қолжетімді болуы аса маңызды болып тұр.

Жыл өткен сайын халқымыздың саны да, экономикамыз да өседі. Бұл – қалыпты құбылыс. Сол себепті 2040 жылдарға қарай Қазақстандағы су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін.

Жалпы, біз – трансшекаралық су көздеріне тәуелді елміз. Еуразия құр­лы­ғындағы өзендер мен каналдар – бар­шамызға ортақ табиғат байлығы. Осы су көздері біздің халықтарымыз­ды, экономикамызды жақындастырады. Сон­дықтан көршілес әрі достас елдер­мен бұл мәселе бойынша әрдайым өзара түсіністікке және келісімге келу керек.

Жан-жақты ойластырылған су сая­сатын жүргізу, трансшекаралық суларды пайдалану мәселелерін шешу – Үкі­меттің алдында тұрған аса маңызды міндеттер.

Шаруалар мен өнеркәсіп өкілдеріне суға қатысты сапалы сараптамалар мен болжамдар керек. Бұл талдаулар әр жылы және орта мерзімді кезеңде су­дың мөлшері қандай болатынын да қам­туы қажет. Сондықтан бәрін алдын ала жоспарлаған жөн.

Сондай-ақ ішкі су ресурстарын үнем­деп пайдалану өте маңызды. Су­ды үнемдейтін технология өте баяу енгізілу­де. Суды шақтап пайдалану мә­де­ниеті де жоқ.

Еліміздің кейбір өңірлерінде суды ең көп жұмсайтын ауыл шаруашылығы саласында оның 40 пайызы босқа ысырап болып жатыр. Су шаруашылығы нысандарының 60 пайызы тозып тұр. Олқылықтың орнын толтыру үшін өте батыл және шұғыл шаралар қажет.

Ең алдымен, суды үнемдейтін озық технологияны енгізу ісін тездетіп, оны қолдану аумағын жыл сайын 150 мың гектарға дейін кеңейту керек. Көктемгі қарғын суды жинау және оны егістікке жеткенше құмға сіңіріп жоғалтып алмау мәселесі шешімін табуға тиіс. Өйт­кені оның бәрі – ішкі су қорымыз. Ол үшін 20 жаңа бөген салу, кемінде 15 су қоймасына күрделі жөндеу жүр­гізу және 3500 шақырымдық каналды жаңғыртып, цифрлық тәсілмен бақы­лауға алу керек. Негізгі міндет – 2027 жылға қарай қосымша екі текше ша­қырым суға қол жеткізу.

Су үнемдейтін технологияларды енгізу – аса маңызды және шұғыл мін­дет. Сондықтан тиімді тәсілдер ұсыну қажет. Дегенмен біз дәл қазіргі жағдайда жаңа тариф саясатынан да аттап өте алмаймыз. Әбден ескірген инфра­құрылым әрең жұмыс істеп тұр. Сон­дықтан жаңа инфрақұрылым салу – өте маңызды міндет, қазіргі нарықтың талабы. Суды нормативтен артық жұмсағандар оның ақысын жоғары тарифпен төлеуі керек. Бір сөзбен айтсақ, суды барынша үнемдеуіміз қажет. Оған қоса судың «көлеңкелі» нарығы түбірі­мен жойылуға тиіс.

Халқымыз «Судың да сұрауы бар» деп бекер айтпаған. Су дегеніміз – үнем­деп пайдаланбаса, тез таусылатын шектеулі ресурс. Онсыз шаруалардың күні қараң. Сол себепті бұл салада заң­сыздыққа жол берілмейді. Талапқа ба­ғынбайтындар қатаң жазаға тартылады.

Еліміз үшін судың маңызы мұнай, газ немесе металдан кем емес. Су шар­уашылығы жүйесін тиімді дамыту мәселесімен дербес мекеме айналысуы қажет деп санаймын. Сондықтан Су ресурстары және ирригация минис­трлігі құрылады. Министрліктің аясында Ұлттық гидрогеология қызметі қайта жұмыс істейтін болады»,- деп атап өтті Президент Жолдауда. Осы орайда Мемлекет басшысы еліміздің су шаруашылығын басқару жүйесіне тү­гел реформа жасалатынын, жалпы, осы саланың материалдық жағдайын жақ­сартып, кадр мәселесін шешу керектігін қадап айтқан еді.

Расында да іс тетігін кадр шеше­тін­дігі бесенеден белгілі. Білікті мамандарсыз белгілі бір нәтижеге жету мүмкін емес. Жасыратыны жоқ, тоқсаныншы жылдардағы тоқыраудың ауыр зардабы су шаруашылығына да тиді. Су ар­наларының бірқатары жеке қолға өтіп, шаруалардың жағдайы қиындады. Тұрақты жұмыс болмаған соң маман­дар да басқа салаға ауысып жатты. Тіп­ті, қазір жас гидротехниктерді кез­дес­тіру де қиын. Мұның барлығы да ежелден қалыптасқан сабақтастықтың үзілгендігін көрсетеді. Сондықтан да болар, Президент су шаруашылығын басқару жүйесін жетілдіре отырып, кадрларды даярлауға жіті көңіл бөліп отыр.

Бұл тұрғыда осы салада ұзақ жыл­дардан бері жемісті еңбек етіп келе жат­қан аға буынның өмір жолы көпке өнеге екендігі сөзсіз. Міне, сондай майталман маманның бірі де бірегейі Нұргелді Өксікбаев десек артық айтқанымыз емес. Нұргелді Махатұлы 1964 жылы 17 желтоқсанда Жамбыл облысы, Сары­­су ауданында дүниеге келген. Ең­бек жолын Ынталы су қоймасында су рет­теу­ші қызметінен бастап, қазіргі таң­да Су ресурстары және ирригация министрлігіне қарасты «Қазсушар» кә­сіпорнының Жамбыл облыстық филиалына қарасты «Сарысу» өндірістік бөлімшесінде гидротехник болып еңбек етеді. Кейіпкеріміз 2007 жылдан бері су шаруашылығы саласында тынымсыз тер төгіп келеді. Ол еңбекқорлығымен, әріптестеріне деген сыйластығымен танылып, шаруалармен жақсы тіл табыса білетін қасиетімен де көзге түскен жан. Міне, өзінен бұрын өзгенің қамын ойлап тұратын атпал азаматтың еселі еңбегі еленіп, күні кеше Ақорданың төрінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың қолынан ІІІ дәрежелі «Еңбек даңқы» орденін алды. Еңбек адамына деген шынайы құрметтің үлгісі осы болса керек. Су шаруашылығы саласы қызметкерлерінің күніне орай өткен салтанатты сәтте жерлесіміздің жүзі нұрланып, қуанышқа кенелуі бәріміздің де көңілімізді толқытты.

Мерейлі мезетте Президент су шар­уашылығы қызметкерлерін кәсіби мерекесімен құттықтап, су – бүкіл тір­шіліктің көзі, әлемдегі барлық ел үшін аса маңызды стратегиялық ресурс екенін айтты.

– Біздің кең байтақ жеріміз бар. Алай­да ел аумағының жартысынан көбі шөл және шөлейт жерлер. Сондықтан Қазақстан үшін су мәселесі ұлттық қауіпсіздік мәселесі десек, артық болмайды. Бұл сала әрдайым мемлекеттің айрықша назарында. 2023 жылы ха­лыққа Жолдауымда мен суды тиімді пайдалану жайына ерекше тоқталдым. Елімізде Су ресурстары және ирригация министрлігі құрылды. Нақты міндеттер айқындалып, ауқымды реформалар қол­ға алынды. Жаңа Су кодексі қабыл­данды. Ірі инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылып жатыр. Су нысандарын салуға және қалпына келтіруге қомақты қаражат бөлінді. Шетелден инвестиция тартылуда. Қазір осы салада 30 мыңға жуық адам жұмыс істейді. Олар қала мен ауылды, өндірістер мен егіс алқаптарын сумен қамтамасыз етуде, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент су саласында мықты мамандар әлі де жетіспейтінін атап өтті.

– Былтыр Қазақ ұлттық су шаруашы­лығы және ирригация университеті құ­рылды. Осы мамандыққа бөлінетін грант саны екі есе артты. 500-ден астам студент бюджет қаржысына білім алып жатыр. Олар оқуын аяқтаған соң «Дипломмен – ауылға» бағдарламасы ая­сында жұмыс істей алады. Сондай-ақ 120 қызметкер Қытайда тәжірибе алма­сып, қосымша білім алуда. Су шаруашылығы мамандарының әлеу­мет­тік жағдайын жақсартуға баса мән берілуде. Былтыр олардың жалақысы 25 пайызға өсті. Биыл да көбейеді. Бір сөзбен айтсақ, жүйелі жұмыс істеліп жатыр, – деді Мемлекет басшысы.

Президент сөзін қорытындылай келе, су ресурстарын дамытуға үлес қо­сып келе жатқан сала қызмет­кер­леріне алғыс айтты.

– Су экономикаға, экологияға, ха­лық­тың денсаулығына, жалпы, бар­лық салаға ерекше ықпал етеді. Сондықтан судың таза әрі қолжетімді болуы өте маңызды. Елімізде Кіші Аралды құтқару үшін жылдар бойы ауқымды жұмыс атқарылып келеді. Соның арқасында қашқан теңіз қайта оралып, айдыны суға толып жатыр. Каспий теңізін, Балқаш көлін, басқа да су көздерін сақтап қалу үшін нақты шаралар қабылдау қажет. Су, дұрыс пайдалана білсең – құт, ысырап етсең – жұт. Былтыр Қазақстанның бірнеше аймағы қарғын судан қатты зардап шекті. Мұндай жойқын таби­ғи апат елімізде бұрын-соңды бол­ма­ған. Күрделі кезеңде сіздер қай­сар­лық пен кәсібиліктің озық үлгісін көр­сеттіңіздер. Әр қызметкер күні-түні еңбек етіп, апат салдарын жоюға белсене атсалысты. Мен баршаңызға шынайы ризашылығымды білдіремін, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Салтанатты іс-шарада Президент Қазақстанның су шаруашылығын дамы­туға елеулі үлес қосқан бір топ азаматты мемлекеттік наградамен марапаттады. Абыройы асқақтаған азаматтардың қатарында Нұргелді Өксікбаев та құр­метке бөленді. Біз жиын аяқталған бойда дереу Нұргелді Махатұлына қоңырау шалып, құттықтадық. Қуанышында шек жоқ.

-Бүгін осындай жоғары мемлекеттік марапатқа ие болып отырғаныма шын жүректен қуаныштымын әрі ерекше толқып тұрмын. Бұл марапат — тек менің еңбегіме ғана емес, жалпы су шаруа­шылығы саласында қажырлы еңбек етіп жүрген әріптестерімнің, ұжымымыз­дың ортақ табысына берілген баға деп түсінемін.
Гидротехника-жай ғана кәсіп емес, бұл- елдің су қауіпсіздігін, ауыл шаруа­шылығының тұрақтылығын, табиғатпен үйлесімді тіршілікті қамтамасыз ететін жауапты сала.

Осы салада еңбек етуге жол аш­қан ұстаздарыма, сенім білдірген бас­шыларға, қолдау көрсеткен отбасым мен әріптестеріме алғысым шексіз.

Бұл марапат мен үшін үлкен жауап­кершілік. Алдағы уақытта да су шаруа­шылығы саласының өркендеуі жолында аянбай еңбек ете беремін,-дейді Нұргелді Өксікбаев.

Нұргелді Махатұлы еңбек озаты ғана емес, үлгілі отбасының да алтын діңгегі. Бүгінде жан жары екеуі екі ұл тәрбиелеп, 11 немере сүйіп отырған жайы бар. Қай кезде де қарапайым қалпынан танбай, қажыр-қайратын ауыл­дың өркендеуіне жұмсап келе жат­қан азаматтың абыройы асқақтай берсін деп тілейміз.

Бақыт Жалғас,
Жаңатас қаласы